Hayali Arkadaşlar

ÇOCUĞUNUZUN OYUNLAR OYNADIĞI, BİRLİKTE YEMEK YEDİĞİ, HATTA İSMİNDEN SİZE DE BAHSETTİĞİ AMA KİMSENİN GÖREMEDİĞİ, ÖZEL BİR ARKADAŞI MI VAR? ENDİŞELENMEYİN. BU HAYAL ARKADAŞLARI, ÇOCUĞUNUZUN NE KADAR ZENGİN BİR HAYAL GÜCÜNE VE YARATICI BİR ZEKAYA SAHİP OLDUĞUNU GÖSTERİYOR.

Çocuğunuzu bir gün boşluğa el sallarken gördüğünüzde şaşırmayın… Sadece sorun… Kime el sallıyorsun? Hayali arkadaşına olabilir…

Birlikte zaman geçirdiği pek çok arkadaşı olmasına ve oldukça mutlu bir çocuk olmasına rağmen, nasıl oluyor da hemen her çocuk hayali arkadaşlar edinebiliyor?

Bu ve daha pek çok soruyu, Psikoloji İstanbul uzmanlarından Filiz Kaya’ya sorduk…

Kontrol altında bir arkadaş

Öncelikle şunu söyleyelim, 3-4 yaşlarındaki çocukların hayali arkadaşları olması son derece normaldir. Bu yaşlardaki çocukları bir düşünün; her gün birbirinden uzun ve hemen her günü büyüklerden, “Tatlım ona dokunma!”, “Fazla şeker yeme!”, “Oyuncağını oradan kaldır!” gibi direktifler almakla geçiyor. Kendi hayatı, kendi kontrolü altında değil, oysa hayali arkadaşı tamamen onun kontrolü altında. Böyle bir şans sık sık ele geçmez ve onlar da değerlendiriyorlar.

Bu durumun zararı var mıdır?

Öncelikle yaralarını konuşalım. Bazen, çocuğunuz hayal dünyasında kaybolmuş gibi görünse de, aslında hayali arkadaşlar gerçeği keşfetmenin ve öğrenmenin bir yoludur. Bu arkadaş sadece mükemmel bir oyun arkadaşı da olabilir bazen. Öte yandan uydurma oyunların, çocuk gelişimi üzerinde önemli bir yeri vardır. Hayali arkadaş da bu uydurma oyunun genişletilmiş bir parçasıdır. Uydurma oyunlar çocuğa rolleri, ilişkileri ve kontrolü öğrenmesi için şans verir. Örneğin, çocuklar doktora gitmekten hoşlanmayabilirler ama doktorda gördükleri şeylerin aynısını, döner dönmez hayali arkadaşlarına uygularlar.

Neden hayali arkadaş?

Ayrıca, bu yaştaki çocukların kavrama becerileri şimşek hızıyla gelişir. Daha kısa bir süre önce beyni, ancak yakın çevresinde olup bitenleri anlamlandırabiliyorken; şimdi, soyut düşünebilir ve hayal ürünü sözcükler yaratabilirler. Masallar, oyuncaklar, çizgi filmler ve parktaki arkadaşlar; çocuğun hayal gücünü beslemek için yetersiz kalınca, onlar da kendilerine hayali bir arkadaş yaratırlar. 3-6 yaş arasındaki pek çok çocuğun hayali bir arkadaşı vardır. Bu arkadaşlar, bazen en çok sevilen oyuncak bebekten, bazen de hiç görülmeyen birinden yaratılabilir ve hemen her dakika birlikte geçirildiği için de, ailenin bir bireyi gibi olabilirler.

Hayali arkadaş eşittir, ikinci bir kişilik midir?

Kimi zaman böyle de olduğu söylenebilir; çünkü kötü şeyleri onlar yapar ve kötü sözleri onlar söylerler. Eğer çocuk hayali bir arkadaş yaratıp yaptığı olumsuz davranışları onun üzerine atıyorsa, bu durum, aile ortamının bu davranışların doğrudan ortaya çıkmasına müsait olmadığını gösterir. Ki bu da ele alınması gereken bir problemdir. Bu durumda anne-baba, hayali arkadaşın yansıttığı ve ortaya koyduğu davranışları anlamaya çalışmalıdır. Çocuğun duygularını anlamayıp ona yardım etmemek, gelecekte gerçekten ihtiyacı olduğunda, çocuğun anne-babasına başvurmasını önler. Ayrıca bu, çocuğun sadece olumlu davranışları yüzünden sevildiğini düşünmesine de neden olur. Anne-babaların hayali arkadaşı reddetmemeleri gerekir; öncelikli olarak nedenini ve işlevini iyi incelemeleri son derece önemlidir. Aslında çocuğun oynadığı tüm oyunları bir nedeni ve bir işlevi vardır. Sadece hayali arkadaş değil; çocuk bir telefonla daha sık oynuyorsa bile, bu onun uzakta olduğunu düşündüğü/hissettiği belki de kaybettiği birine duyduğu özlemin bir yansıması olabilir.

Anne-babanın tavrı nasıl olmalı peki?

Tekrar belirtelim; hayali arkadaşlar, çocuklara, hayatlarının kontrolünün kendi ellerinde olduğunu hissettirirler. Çocukların kişiliğinde herhangi bir sorun olduğunun göstergesi değillerdir. Hatta, yaratıcı yönlerinin açığa çıkmasını sağlarlar. Dolayısıyla, bu görünmez misafirlerin ebeveynler tarafından iyi karşılanmaları gerekir.

Ne yapmalı?

• Çocuğunuzun inancını destekleyin ama bunu aşırıya kaçmadan yapın. Eğer hayali arkadaşını fazla ciddiye alır ve gerçekmiş gibi davranırsanız; çocuğunuzun kafası fantezi ile gerçek arasında karışabilir.
• Çocuğunuzun hatalarını, hayal arkadaşının üstlenmesine izin vermeyin. Örneğin masaya bir şey döktüğünde ve bunu yapan kişinin hayali arkadaşı “bıcır” olduğunu söylediğinde, ona şu şekilde yaklaşabilirsiniz: “Bunu yapanın ‘bıcır’ olduğunu biliyorum ama, ‘bıcır’ın patronu sensin. Bu yüzden ona masanın nasıl temizleneceğini gösterir misin lütfen?”
• İyi bir örnek olması için çocuğunuzu yüreklendirin. Örneğin şunu deneyin, “ ‘Bıcır’a oyuncaklarının nasıl toplanacağını gösterebilir misin tatlım?” Çocuğunuz bunu, sizin için olmasa da, ‘bıcır’ için mutlulukla yapabilir.

Peki ne zaman sorun var demektir?

Hayali arkadaşların ömrü çok da uzun olmamalıdır. Pek çok çocuk, 7 yaşına kadar hayal arkadaşını hayatında tutmaya devam eder. Bazıları, 7 yaşına gelmeden hayal arkadaşlarından vazgeçerler. Çocuğunuz 7 yaşında ya da daha büyük ise; ya da hayali arkadaşının yıkıcı, olumsuz özelliklere sahip olduğunu gözlerseniz mutlaka bir uzmandan destek almalısınız.

Yukarıdaki yazı 2010 yılında Mother&Baby dergisinde yayınlanmıştır.